อ่านภาพเก่าเมืองไทย

มองดูภาพเก่า แต่ไม่รู้ความเป็นมาทำให้ภาพนั้นๆ ขาดคุณค่าไป ผลงาน เอนก นาวิกมูล ผู้หยิบภาพแต่ละภาพขึ้นมา หาที่มาที่ไปของมัน, และจับเรียงลงในหน้าที่ถูกต้องของอัลบั้มประวัติศาสตร์ โดยหลักการทำงานที่ว่า “นำเสนอข้อมูลใหม่ตรวจสอบข้อมูลเก่า” บอกแหล่งข้อมูลอย่างถี่ถ้วนชัดเจน ภายในเล่มจะให้ความรู้เรื่องศักราช วิธีแปลง จ.ศ. ให้เป็น พ.ศ., ร.ศ. ให้เป็น พ.ศ., ค.ศ. ให้เป็น พ.ศ., การอ่านวันเดือนปีแบบจันทรคติ, อนุสาวรีย์ปืนแตก วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร ธนบุรี, ภาพบริเวณวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร ถ่ายทางอากาศ, เกาะหน้าวัดอรุณราชวราราม, พระปรางค์วัดอรุณราชวรารามริมแม่น้ำเจ้าพระยา, ตัดหัวนักโทษที่ถูกเสียบประจาน มณฑลนครไชยศรี พ.ศ. ๒๔๔๔, วัดปทุมวนารามเมื่อกำลังมีงานฉลอง ถ่ายราว พ.ศ. ๒๔๑๐, ตึกแถวถนนเจริญกรุงและหอกลอง ถ่ายจากพระที่นั่งภูวดลทัศไนย, ประตูสามยอด ถนนเจริญกรุง ถ่ายระหว่าง พ.ศ. ๒๔๓๐-๒๔๓๕, คณะละครบุศย์มหินทร์ซึ่งไปแสดงที่ยุโรปเมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๓, พระอุโบสถวัดศรีสุริยวงศาราม อ.เมือง จ.ราชบุรี, หอนาฬิกาเก่าในพระบรมมหาราชวัง ถ่ายโดยวิลเฮล์ม เบอร์เกอร์, สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามมกุฎราชกุมาร ฉายเมื่อราว พ.ศ. ๒๔๓๖ หรือก่อนหน้านั้นไม่นาน, สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา (เจ้าคุณจอมมารดาเปี่ยมพระสนมเอกในรัชกาลที่ ๔) แต่งชุดฝรั่ง ถ่ายประมาณระหว่าง พ.ศ. ๒๔๐๑-๒๔๐๓ เป็นต้น

หนังสือในชุด ภาพเก่าเล่าตำนาน มีทั้งหมด ๔ เล่ม คือ ๑.ภาพเก่าเล่าตำนาน ฉ.ปรับปรุง, ๒.ตำนานในภาพเก่า ฉ.ปรับปรุง, ๓.อ่านภาพเก่าเมืองไทย และ ๔.เล่าเรื่องภาพเก่าเมืองไทย โดยรวมแล้วจะมีภาพจากหอจดหมายเหตุแห่งชาติเป็นจำนวนมาก ในเล่มจะมีภาพหลักหรือภาพประธาน และภาพรองหรือภาพบริวารเพื่อขยายความเข้าใจ จึงทำให้ไม่ต้องเสียเวลานึกภาพหน้าคนนั้น หน้าคนนี้ สถานที่นั้น สถานที่นี้ การถ่ายทอดเรื่องราวพร้อมภาพเก่าที่เป็นเอกลักษณ์ของ เอนก นาวิกมูล จึงทำให้หนังสือเล่มนี้หรือที่จะตามมาอีก ๓ เล่มมิใช่การรวมภาพเก่าอย่างเดียว แต่เป็นหนังสือที่สอบค้นไปถึงเรื่องราวในอดีตโดยมีภาพเก่าเป็นเพียงตัวนำเรื่องราวและเป็นเพียงภาพประกอบเรื่องเท่านั้น การที่ทำเช่นนี้ให้ปรากฏต่อสาธารณชนจึงกล่าวได้เต็มปากเต็มคำว่า “สมค่าที่มีอยู่” นับเป็นจุดเริ่มต้นเป็นการสอบค้นประวัติศาสตร์เพื่อจะหาที่ทางใหกับภาพเหล่านั้น ภาพเก่าจำนวนมหาศาลที่ลับลี้จึงได้แสดงค่าของมันดังปรากฏอยู่ในเล่ม